MAKER HAREKETİ İLE “SEN DE YAP GÜZEL OLUYOR.” ÇILGINLIĞI ÜZERİNE
Son yıllarda popülerlik kazanmış bir kavram olmasına rağmen aslında Anadolu’nun “işleyen demir ışıldar” anlayışının vücut bulmuş halidir. Birçok insanın farkında olmadan üzerinde taşındığı bir sıfattır Makerlık. Aslında tam olarak tanımını da yapmak mümkün değil çünkü kendi içinde dinamik öğeler barındıran bir sözcük. Dilimize İngilizceden konuk olmuştur. Kısaca yapan, üreten, ortaya koyan… şeklinde tarif etmek hiç de yanlış olmaz.
Maker kavramını anlamak için bunu içselleştirmeye çalışabilirsiniz. Yani şöyle bir durup kendinize: “BEN BİR MAKERIM” diyebilirsiniz. Çünkü maker akımının felsefesinde kendi tasarımını çizip elbisesini oluşturan terzi de, su bardağı ahşap sehpasını şişirmesin diye mukavvadan kalıp çıkarıp bardak altlığı olarak kesen ev hanımı da, kendi tarifini uygulayıp yemeğini yapan aşçı da, arduino ve benzeri donanımlar kullanarak kendi drone’unu yapan da bir “maker” unvanına sahiptir.
“Maker hareketi” kapsamında biz daha çok “kendin yap” kültürü ile teknoloji bütünlüğünden bahsedeceğiz; ancak konuyu doğru anlayabilmek için önce maker felsefesinin ne olduğuna ve önemine açıklık getirelim.
Maker Felsefesi ve Önemi
Bu felsefenin özünü en iyi yine Maker Hareketi öncülerinden olan Dale Dougherty yapmıştır. Kendisinin tanımına göre maker ruhunun temelinde
Rekabet yerine paylaşım
Para yerine yetenek
Yoğun ezber bilgi yerine deneyim vardır.
Aslında bize öğretilen sistemin ne kadar da dışında değil mi?
Şimdi bir düşünün insanın kendi yediğini içtiğini üretebiliyor olması özellikle artan nüfus, sanayileşen gıdalar, sömürülen ekosistem içinde çok önemlidir değil mi? çiftçiliğin ne kadar önemli bir olgu olduğunu herkes bilir. İşte bu konuya da tam olarak bu açıdan bakabiliriz. Dört bir yanımız teknoloji… Hiç bitmeyen bir seri üretim... Her şey mobilleşip bulut teknoloji üzerinden varlığını sürdürmeye başlıyor gibi. İşte böylesi bizi sarmalayan inovasyon çağında “gel sen de kullandığın teknolojiyi kendin üret!” çağrısıdır maker felsefesi.
Maker felsefesinde;
Hazıra konma yoktur. Kendin tasarlar, uygular ve ortaya çıkarıp kullanırsın.
Teknolojinin ve teknolojik unsurların sana şekil vermesine izin vermezsin. Bizzat teknolojiye şekil veren bir birey olma yolunda ilerlersin.
Rekabet edip başkalarınca kurulan sisteme çanak tutmak yerine; kendin tasarla, kendi sistemini kur ve sonra da PAYLAŞ, insanlık da kazansın anlayışı vardır.
Ezberleme, dene dene dene! Ezberlemek yerine kendi deneyimlerinden, yani hatalarından yola çıkmak esastır. Yaptığın hatalarla barışmak önemlidir.
Maker felsefesinin önemini maddelerce çoğaltmak mümkündür. Ancak bu felsefenin manifestosunu özetlemek gerekirse söylenecek kelimeler şöyledir: “Yap, paylaş, ver, öğren, dene, oyna, katıl, destekle, değiştir.”
Böylesi teknoloji ile bütünleşmiş bir konuyu herkesin anlayabilmesi için örneklendirmelerle gitmek en iyisi olacak. Leonarda Da Vinci’yi hepimiz biliyoruz. Hem sanatsal hem de bilimsel çalışmalar bugüne de hala damgasını vuruyor ve hala bazı araştırmaların ilgi odağı oluyor. Onun günlüğünde kullandığı Vitruvius Adamı tabirini ve çizimini biliyoruz. Düşünce yapısı, sanatsal algı, anatomi bilgisi pek çok uzmanlık gerektirecek konunun biraradalığını vurgular. Bizlerde şimdi günümüzde birçok alanda birçok bilgiye, birçok yöntem ile hâkim olmak istiyoruz. İşte maker hareketinin bu kadar hızla bu kadar gelişerek gelmesi günümüz insanının da “ortaya koyma” hevesinin açık bir sonucudur. Dünyada bugün çok farklı uzmanlık alanına sahip kişiler donanımlarını birleştirip bu dinamik yapının ilerleyişine katkı sunmaktadır.
Maker hareketi nedir? Nasıl doğdu?
Maker hareketi 2005 yılında “kendin yap” yani yabancı dilde D.I.Y (Do it yourself) kültürünü yaymak maksadı ile Dale Dougherty tarafından popülerleştirilmiştir. Birçok yeni uzmanlık alanının doğuşu, teknolojinin gelişmesi, öğrenme ve öğrenme yöntemlerindeki yenilik arayışı ile Maker Hareketi uluslararası bir boyuta ulaşmıştır.
Şimdi size daha önce maker felsefe başlığında kısaca alıntıladığım Dale Dougherty’nin sözlerini tamamen aktarmak istiyorum: Maker hareketi, öğrencileri eğitimi tüketen kişiler olmaktansa üreten kişiler olmaya davet ederek eğitimde dönüşümü sağlamalıdır. Öğrencilerin yaratıcılığı teşvik edilirse kendi kendilerini yönlendirebilen ve bağımsız öğrenen kişiler olabilirler. Öğrenciler 21. yüzyılda, Steve Jobs gibi değerli bulduğumuz insanlardaki yaratıcılığa ve eleştirel düşünmeye teşvik eden yeni bir tür eğitimin yaratılmasına aktif olarak katılabilirler. Maker ruhunun temelinde rekabet yerine paylaşım, para yerine yetenek, ezber bilgi yerine deneyim vardır. Artık yapmak çok kolay… İnternetten bulacağınız modellerle, 3 boyutlu yazılar yardımı ile eskiden haftalarca süren ve çok pahalıya mal olacak prototipleri bugün çok hızlı ve ucuza yapabilirsiniz. Arduino, Littlebits benzeri elektronik devreler ve bileşenler sayesinde, detay bilgiye ihtiyaç duymadan yapabilecekleriniz hayal gücünüz kadar sınırsız. Yapmak istediğinizi bir arama motoruna yazıp yapmaya başlayın!”
Türkiye’de Maker Hareketleri
Ülkemizde maker hareketi ile teknolojiyi üreten bir toplum haline dönüşme eğilimindedir. Sayısı günden güne artan maker atölyeleri ile maker olmaya gönüllü bireylerle, bazı okullarda verilen eğitimlerle bu harekete kapı aralıyoruz.
Türkiye'de ilk maker faire (maker panayırı) İstanbul’da 2014 yılında Turkcell Teknoloji Zirvesi ev sahipliğinde düzenlendi. 2014 sonrasında da pek çok grubun desteği ile canlı tutulmakta. Düzenlenen maker faire kapsamında sanatçılar, mimarlar, tasarımcılar, elektronikçiler, hobiciler, grafikerler, liseler ve üniversiteler gibi farklı guruplar bir çatı altında toplanarak maker hareketi ile ortaya çıkan projeleri sergilemekte.
Türkiye’de de Hızla Yayılan Maker Atölyeleri
Öğrenciler ya da bu konuda merak sahibi kişiler için maker atölyeleri bazı teknik imkânlar ve bu imkânları kullanmayı öğretiyor. Maker hareketi kapsamında bu atölyelerde bulunan kavram ve donanımlardan bahsedelim.
Kodlama Nedir?
Son zamanlarda “Robotik Kodlama” adı altında açılan öğrenci kurlarını duymuşsunuzdur. İngilizcesi “coding” olan kodlama, programlama anlamını taşır. Günümüzde pek çok iş robotların doğru kodlanması ile gerçekleşir. “Robotun bütün malzemelerini, tasarımını, bileşenlerinin bir araya getirilmesini, yazılım programının hazırlanmasını ve yüklenmesini öngören sisteme “Robotik Kodlama” denir.
Arduino Nedir?
Kısaca fiziksel programlama kartıdır. Makerlara interaktif nesneler oluşturmak için büyük kolaylık sağlar. Arduino ile motor çalıştırmak, çeşitli sensörlerden gelen sinyalleri okuyabilmek, ışık yakıp söndürmek gibi her türlü elektronik uygulamayı yapabilirsiniz.
3D Printer Nedir?
Maker atölyelerinde yapılan üç boyutlu baskı, sanal ortamda tasarlanmış herhangi şekildeki üç boyutlu nesnenin katı formda basılması işlevidir. Bu işlemi gerçekleştiren cihazlara ise üç boyutlu yazıcı adı verilir.
Makey Makey Nedir?
Hazır icad kitleri diye tanımlayabiliriz. Make + Key kelimelerinin birleştirilmesi ile “anahtar üretme” anlamına gelir. Mıknatıslarla birleştirilmiş elektronik kart görünümü taşır.
Türkiye’de Maker Hareketinin Geleceği Nedir?
Türkiye’de bu işe gönül vermiş kişilerin maker atölyeleri kapsamında yazılım ve donanımsal olarak ellerinden gelen gayret ve öz veriyi gösterdiği çok açık. Eksik olunan konu ise toplum nezdinde daha çok kişiye ulaşma gereğidir. Kısıtlı olmayan bütçe, bilinçlendirilmesi gereken kültürel birikimimiz ve elbette teknoloji birlikteliği ile inanıyoruz ki Türkiye teknolojiye yön veren ülkeler arasında yerini alacaktır.